بر اساس‌ آخرين ‌تقسيمات‌ سياسي‌ و اداري‌ در سال‌ 1375، شهرستان‌هاي‌ استان‌ ايلام‌ عبارتند از: آبدانان‌، ايلام‌، ايوان‌، دره‌ شهر، دهلران‌، شيروان‌ و چرداول‌ و مهران‌. شهر ايلام‌ مركز استان‌ ايلام‌ است‌. اين‌ استان‌ از جنوب‌ با استان خوزستان‌، ازشرق‌ با استان لرستان‌ و از شمال‌ با استان كرمانشاه‌ و از سمت‌ غرب‌ با 425 كيلومتر مرز مشترك‌ با كشور عراق‌همجوار است‌.
آب و هوا - ايلام

استان ايلام‌ از نظر شرايط‌ اقليمي‌ جزو مناطق‌ گرمسيري‌ كشور محسوب‌ مي‌شود، ولي‌ به‌ علّت‌ وجودارتفاعات‌ كبيركوه‌ و ديناركوه‌، اختلاف‌ درجه‌ حرارت‌ و بارندگي‌ در بخش‌هاي‌ شمالي‌، جنوبي‌ و غربي‌ آن‌ زياداست‌. به‌ طوري‌ كه‌ مناطق‌ سه‌گانه‌ سردسيري‌، گرمسيري‌ و معتدل‌ در اين‌ استان‌ شكل‌ گرفته‌ است‌:
مناطق‌ كوهستاني‌ شمال‌ و شمال‌ شرقي‌ استان‌ نسبتاً سردسير با زمستان‌هاي‌ طولاني‌ است‌، مناطق‌ جلگه‌اي‌ غرب‌ وجنوب‌ غربي‌ استان‌ گرمسير است‌ و مناطق‌ مياني‌ آن‌ آب‌ و هواي‌ معتدل‌ دارد.
براساس‌ گزارش‌ ايستگاه‌ سينوپتيك‌ ايلام‌ در سال‌ 1375، در شهر ايلام‌ حداكثر مطلق‌ حرارت‌ در ماه‌ مرداد 38درجه‌ سانتي‌گراد و حداقل‌ آن‌ در بهمن‌ ماه‌ 4/0 درجه‌ سانتيگراد گزارش‌ شده‌ است‌. ميزان‌ بارندگي‌ سالانه‌ آن‌ نيز4/578 ميليمتر و تعداد روزهاي‌ يخبندان‌ آن‌ در فصل‌ زمستان‌ 27 روز ثبت‌ شده‌ است‌.
آثار تاریخی
كاخ‌ها
كاخ‌ فلاحتي‌ - ايلام‌

قلعه‌ها و دژها
قلعه‌ قيران‌ - ايلام‌
قلعه‌ سام‌ - شيروان‌ و چرداول‌
قلعه‌ تاريخي‌ شياق‌ (شياخ‌) - دهلران‌
دژ شيخ‌ مكان‌ - دره‌ شهر
قلعه‌ والي‌ - ايلام‌
ساير قلعه‌ها و دژها - ايلام


قلعه‌ والي‌

كتيبه‌ها و سنگ نوشته‌ها
سنگ‌ نوشته‌ آشوري‌ (گل‌ گل‌) - ايلام‌
سم‌ دُل‌ دُل‌ - ايلام‌
سنگ‌ نوشته‌ تخت‌ خان‌ - ايلام‌
سنگ‌ نوشته‌ قلعه‌ والي‌ - ايلام‌
ساير كتيبه‌ها و سنگ نوشته‌ها - ايلام

آتشكده‌ها
آتشكده‌ دره‌ شهر - دره‌ شهر
آتشكده‌ كوشك‌ قينقر - مهران‌
ساير آتشكده‌ها - ايلام

شهرها و تپه‌هاي‌ باستاني‌
بقاياي‌ شهر باستاني‌ دره‌شهر - دره‌ شهر
تپه‌هاي‌ كزآباد - شيروان‌ و چرداول‌
تپه‌ كوزه‌گران‌ - دره‌شهر
شهر باستاني‌ ماژين‌ (سيمره‌) - دره‌ شهر
ويرانه‌هاي‌ شهر سامرا - دهلران‌
تپه‌ تيخان‌ (تيغن‌) - دره‌شهر
تپه‌ وركبود - ايلام‌
ساير شهرها و تپه‌هاي‌ باستاني‌

شهر باستاني‌ «ماداكتو»

پل‌هاي باستاني
پل‌ گاوميشان‌ - دره‌ شهر
پل‌ جم‌ نَمشت‌ - دره‌ شهر
پل‌ كروئيت‌ (پسر و دختر) - شيروان‌ و چرداول‌
پل‌ ساساني‌ - دره‌ شهر

پل‌ گاوميشان‌

غارهاي باستاني
غار خفاش‌ - دهلران‌

گورستان‌هاي‌ تاريخي‌
گورستان‌ چنار - ايلام‌
گورستان‌ كان‌ گنبد - ايلام‌
گورستان‌ پلكه‌كان‌ - شيروان‌ و چرداول‌

اماکن مذهبی
مساجد قديمي‌
مساجد قديمي - ايلام

بقعه‌ها و امامزاده‌ها
آرامگاه‌ بابا سيف‌الدين‌ - دره‌ شهر
امام‌زاده‌ سيد محمد عابد (پير محمد) - مهران‌
زيارتگاه‌ امام‌زاده‌ علي‌ صالح‌ - مهران‌
بقعه‌ امام‌زاده‌ صالح‌ - دره‌ شهر
امام‌زاده‌ سيد ابراهيم‌ - دهلران‌
بقعه‌ جابر - دره‌ شهر
ساير بقعه‌ها و امامزاده‌ها - ايلام


جاذبه های طبیعی


درياچه‌ها
درياچه‌ دوگانه‌ سياه‌ گاو - آبدانان‌

رودخانه‌ها
رودخانه‌ آب‌ آسمان‌ آباد - ايلام‌
رودخانه‌ چنگوله‌ - مهران‌
رودخانه‌ كنجان‌ چم‌ - ايلام‌
رودخانه‌ پيرمحمد - مهران‌
رودخانه‌ سيمره‌ - دره‌ شهر
رودخانه‌ تلخاب‌ - ايلام‌
ساير رودخانه‌ها - ايلام

يك منظره طبيعي

چشمه‌ها
چشمه‌ آب‌گرم‌ - دهلران‌


آبشارها
آبشار آب‌ تاف‌ - دهلران‌
آبشار چم‌آو - ايلام‌
آبشار سرطاف‌ - ايلام‌

قلل و ارتفاعات‌
كوه‌ چمن‌گير - ايلام‌
كوه‌ دينار كوه‌ - دهلران‌
كبيركوه‌ - مهران‌
كوه‌ مانشت‌ - ايلام‌
كوه‌ قلاجه‌ - ايلام‌
كوه‌ قلارنگ‌ - ايلام‌
ساير قلل و ارتفاعات‌ - ايلام

يك منظره طبيعي

تفرجگاه‌هاي‌ جنگلي
پارك‌ جنگلي‌ چقاسبز «چقاجنگلي‌» - ايلام‌
تفريحگاه‌ گلم‌زرد و گره‌چكا - ايلام‌
دره‌ ييلاقي‌ هفتاوميشخاص‌ «هفت‌ آب‌» - ايلام‌
تفريحگاه‌ جنگلي‌ ششدار - ايلام
تفريحگاه‌ جنگلي‌ تنگ‌ دالاو - ايلام
ساير تفرجگاه‌هاي‌ جنگلي‌ - ايلام

مناطق حفاظت شده
مناطق حفاظت شده حيات وحش و شكارگاه‌ها - استان ايلام

فرهنگ و هنر
صنايع‌ دستي‌ و سوغات ايلام

استان‌ ايلام‌ منطقه‌اي‌ عشاير نشين‌ است‌ و صنايع‌ دستي‌ آن‌ بويژه‌ گليم‌ گل‌ بر جسته‌شهرت‌ ملي‌ دارد. از مهّم‌ترين‌ صنايع‌ دستي‌ استان‌ مي‌توان‌ به‌ اين‌ موارد اشاره‌ كرد: فرش‌ كرك‌، ابريشم‌، گليم‌ گل‌برجسته‌، جاجيم‌، نمد، فرنجي‌، قتره‌، صنايع‌ چوبي‌ و...
استان‌ ايلام‌ همانند ساير مناطق‌ ايراني‌ سوغاتي‌هاي‌ محلي‌ خاص‌ دارد كه‌ اهم‌ آن‌ها عبارتند از: سقز محلي‌(صمغ‌ درخت‌ بنه‌)، شيرين‌ بژي‌ برساق‌، شيرين‌ عسگري‌، شيريني‌ كُله‌ كُنجي‌، روغن ‌حيواني‌ معروف‌ به‌ كرمانشاهي‌.
فهرست صفحه
نماي كلي ايلام

صنايع‌ دستي‌



موسيقي و رقص‌ بومي‌ ايلام

در موسيقي‌ ايلام‌ از سازهاي‌ دوزله‌، جفتان‌، سرنا، شيپور، ضرب‌، دهل‌، شمشال‌، ني‌ وكمانچه‌ استفاده‌ مي‌شود و اين‌ سازها در آيين‌هايي‌ مانند: عروسي‌، جنگ‌ و عزا كاربرد دارند. "دوزله‌ و جفتان‌" برخلاف‌ همه‌ سازهاي‌ ايراني‌ كه‌ تك‌ صدا هستند، دو صدايي‌ است‌ و قابليت‌ همراهي‌ با سازهاي‌ چند صدايي‌ رادارد. "چوبي‌" موسيقي‌ رقص‌ ايلام‌ است‌ و به‌ صورت‌ انفرادي‌ و يا دسته‌ جمعي‌ اجرا مي‌شود. اين‌ موسيقي‌ درگذشته‌ افزون‌ بر كاربرد هنري‌ و موسيقيايي‌ به‌ عنوان‌ آمادگي‌ رزمي‌ و بدني‌ نيز كارآيي‌ داشته‌ است‌. "فتاپاشا،لرزانه‌، سوار سوار، صي‌ سماع‌، قلاوي‌، سه‌ حار و گريانه‌" از جمله‌ نواها و ريتم‌هاي‌ اين‌ نوع‌ رقص‌ است‌ كه‌ درمناطق‌ كرد و لر نشين‌ كشور رايج‌ است‌. "هوره‌" نيز موسيقي‌ آوازي‌ مردمان‌ غرب‌ كشور و به‌ ويژه‌ مردم‌ ايلام‌است‌. هوره‌ كه‌ از آوازها و نيايش‌هاي‌ اساطيري‌ ايران‌ است‌، از هزاره‌هاي‌ قبل‌ از ميلاد مسيح‌ تا به‌ امروز رواج‌ دارد.
موسيقي‌ آيين‌هاي‌ سوگواري‌ نوع‌ ديگري‌ از موسيقي‌ در استان‌ ايلام‌ است‌ كه‌ در آيين‌ چمري‌ با سرنا و دهل‌اجرا مي‌شود و در اين‌ مراسم‌ مردم‌ ايل‌ها و روستاها در محلي‌ بنام‌ "چمرجا" جمع‌ مي‌شوند و همراه‌ با نواي‌ سازو دهل‌ و آواز همسرايان‌ نوعي‌ رقص‌ را ارائه‌ مي‌دهند. گويند كه‌ "نمايش‌ تعزيه‌" كه‌ در ايام‌ عاشورا نيز كاربرد فراوان ‌دارد،


روستاهاي‌ شگفت‌
روستاي‌ هليلان‌ - شيروان‌ و چرداول‌
روستاي‌ موشكان‌ - شيروان‌ و چرداول‌
سرآبله‌ - ايلام‌
سرتنگ‌ سفلي‌ - ايلام‌
روستاي‌ تنگ‌ قير - شيروان‌ و چرداول‌
زرين‌ آباد - دهلران‌

منبع: ایران کهن تر از تاریخ، حسن زنده دل، نشر ایرانگردان